مننه عالم به علوم دینی هستم نه اطلاعاتم آنقدر هست که بخواهم تفسیر داشته باشم، اعتقاد دارم اگر من هم از خودم در باب چنین مسائلی نظر بدهم و بخواهم کسی را به نظر شخصی خود فرابخوانم تفسیر به رای انجام داده ام که امری حرام است و نابخشودنی و مسئولیت گمراهی دیگران بر دوش من خواهد بود.
آنچه در ذیل می آید حاصل مطالعه سخنان دیگرانی است که شاید کمتر به گوش من و شما رسیده است و با دیده عقل و تدبر باید در آن نگریست.
من صرفا گردآورنده سطور ذیل هستم (نه نویسنده) و از خود سخنی به میان نیاورده ام بلکه از دیگران آموخته ام.
خداوند در قرآن می فرماید باید سخنها را شنید و از آنچه عقلانی تر بود پیروی کرد...
انگیزه نوشتن این پست کامنت دوستی بود با عنوان «کمی مخالف» که بیان کرده بود که حجاب امر خداست و باید به آن عمل کرد. هنگام خواندن این نوشتار، عنوان حجاب به معنای عرفی جامعه (پوشیده بودن کامل مو) هم در ذهنتان بیاید.
وجوب حجاب
یکی از آیاتی که در باره لزوم حجاب به آن اشاره می شود، این آیه شریفه است: " یا ایها النبی قل لازواجک و بناتک و نساء المومنین یدنین علیهن من جلابیبهنذلک ادنی ... " (الاحزاب، آیه 59 ) (ای پیامبر به زنان و دخترانت و زنان مومنه بگو پوشش خود را بر خود بپیچند این برای اینکه به عفیف بودن شناخته شوند و مورد تعرض واقع نگیرندنزدیکتر است...).
ترجمه کامل آیه از روی ترجمه صفوی که بر اساس تفسیر المیزان است بدین شرح است: «ای پیامبر به همسران ودخترانت و زنان مومنان بگو بخشی از "پوشش" خود را به خود نزدیک کنند ( تا سینه و گردن آنان آشکار نشود) این پوشش نزدیکترین راه است برای این که با عفت و حجابشان شناخته شوند و در نتیجه مورد آزار قرار نگیرند و خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است.»
اولا- فقهیون معتقدند بر مبنای این آیه حجاب (پوشش کامل) امری واجب است. عبارتی که همواره این عده عامدانه از آن صرف نظر میکنند عبارت"ذلک ادنی "است که اگر به خاطر شان نزول بحث وجوب بر زنان پیامبر در آن مطرح باشد در مورد سایرین هرگز نمیتوان عبارت "نزدیک تراست" را حمل بر وجوب گرفت. ثانیا- فلسفه ای که در باب این آیه ذکر شده هم قابل تامل است ، در" تفسیر نمونه" همانطور که آیت الله مکارم اشاره کرده بحث بیشتر بر سر آزار زنان توسط اوباش و بیشتر حول فرق داشتن و عفیف بودن زنان پیامبر (ص) است و این که در جامعه متفاوت باشند. گرچه حضرت آیت الله از این مقدمات نتیجه ای دیگر میگیرد ( و همچنین فارغ از اینکه عده ای به حق یا ناحق معتقدند این آیات به طور کل در باب زنان پیامبر (ص) نازل شده است) با از بین رفتن صورت مسئله، فلسفه آن بی موضوع می شود. ثالثا- حتی اگر این آیه را مانند مکارم حمل بر وجوب حجاب بر زنان مومنه آزاد ( نه زنان برده !) بگیریم باز به اجبار در حجاب همگانی نمیرسیم! زیرا در این آیه بر وجوب حجاب بر زنان مومن تاکید شده و هیچ انسانی هرگز به اجبار مومن نمیشود زیرا ایمان خضوع مختارانه دل در برابر حقیقت متعالی است نه پذیرش با اکراه و مجبورانه !
چه نوع حجابی؟
یکی دیگر از آیاتی که درباره حجاب بدان استدلال می شود آیه 31 سوره نور است: " وقل للمومنات یغضضن من ابصارهم و یحفظن فروجهن ولا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها ولیضربن بخمرهن علی جیوبهنو..."
ترجمه کامل این آیه شریفه: " به زنان مومنه بگو دیدگان خویش فرو بخوابانند و دامن خویش حفظ کنند و زیور خویش آشکار نکنند الا آنچه که پیداست.پوشش خود را بر گریبانشان گره بزنندو زیورهایشان را آشکار نکنند جز برای شوهران یا پدران یا پدرشوهران یا پسران یا پسر شوهران برادران یا برادرزادگان یا خواهر زادگان یا زنان یا مملوکانشان یا مردان طفیلی که حاجت به زن ندارند و پای بر زمین نکوبند که زیور های مخفی شان دانسته شود. ای مومنان باشد تا رستگار شوید."
درباره کیفیت پوشیدگی گفته شده است که پوشش را بر گریبانشان قرار دهند. در کتاب حجاب مرحوم مطهری نقل از تفاسیر مختلف شیعه و سنی شده است و همگی اذعان داشته اند که زنان عرب معمولا پیراهن هایی می پوشیده اند که گریبانهایشان باز بود و دور گردن و سینه هایشان را نمی پوشاند...
فکر می کنم تا همین قدر منظور را رساندم... البته در کتاب مذکور استدلالهایی در ادامه آورده است و جور دیگری نتیجه گیری نموده است.
گناه کبیره بودن بدحجابی
اما در مورد گناه کبیره بودن بی حجابی نظر من که به کنار حتی فقه هم اینگونه نمی اندیشد ( حساب تفسیر بنیاد گرایانه ی امروزین از اسلام جداست) و " در تعیین گناه کبیره میان علما اختلاف بسیار است. بعضی آنرا هفت گفته اند و بعضی بیشتر....... و ظاهر آنست که هر گناهی که در قرآن مجید وعده ی عذاب به آن شده کبیره است." ( معراج السعاده ملا احمد نراقی ، باب چهارم ) همانطور که ذکر شد در آیات حجاب نه تنها کوچکترین صحبتی از عذاب نشده بلکه آنچه ذکر شده واژه نزدیکتر است که حاکی از احتیاط می باشد. اگر شما سراغ دارید حتما مصداق بیاورید.
مقتضیات زمان
این بحث بدون ذکر کوتاهی از مبحث " ذاتی" و "عرضی " در ادیان بیهوده است. ذاتیات در ادیان یعنی گزاره هایی که دربردارنده غایت و هدف دعوت انبیا می باشند و از زمانی به زمانی و از مکانی به مکانی و از دینی به دین دیگر تغییر نمی کنند. شاید این گزاره ها معنایشان قبض و بسط یابد اما دایره ی معنا تنها تن به فراخی و تنگی میدهد نه تعویض و تبدیل، مانند توحید که هرگز معنایش به دوگانگی تغییر نمی یابد. اما عرض (araz) یعنی حکمی که میتوانست به گونه ای دیگر باشد و در فقه شیعه اجتهاد یعنی ترجمان فرهنگی احکام عرضی.(من به شخصه اجتهاد را یکی از عوامل پویایی فقه شیعه می دانم بر خلاف تسنن که مانع ترجمان به مقتضیات زمان می شود، بگذریم از این که مراجع چطور از پس این مسئولیت بر می آیند یا نمی آیند!). یک مثال بسیار ساده و ظاهری اینست که اگر پیامبر(ص) امروز می بود چه بسا به ظاهر امروزیان کت و شلوار میپوشید نه ردا و عبا! شاه ولی الله دهلوی در کتاب "حجة الله البالغه " احکام حکومتی پیامبر را در خور جامعه ی آن روز عربستان و غیرقابل تعمیم به دیگر مکان ها و زمان ها دانسته است.
حال با این مقدمه حجاب حکمی ذاتی است یا عرضی!؟
خودتان انتخاب کنید
من نه کسی را به حجاب فقهی دعوت میکنم و نه کسی را از آن منع میکنم! این انتخابیست که هر کس خود باید آنرا برگزیند، چه آن را محققانه خود بیابد یا مقلدانه از دیگران تقلید کند خود باید به درگاه خداوند پاسخ دهد. "و لقد جئتمونا فرادی کما خلقناکم اول مرّة " ( و هر کس تنها در پیشگاه خداوند حاضر میشود همانگونه که روز اول شما را آفریدیم )(الانعام آیه 94) .
حال بعد از این مقدمه کوتاه ذکر چند سوال خالی از لطف نیست:
1- بیش از 3.5 میلیارد زن در زمین ساکنند و اگر بخواهیم معیار حجاب را حجاب فقهی بدانیم شاید بسیار خوشبینانه فقط چند صد هزار نفر بر نهج صواب باشند و دیگران همه در مسیر ضلالت و خسران و تباهی !؟ اگر دین فطری است چگونه میتوان این همه گمراهی آدمیان را توجیه کرد؟!هادی بودن خدا چه میشود!؟این چگونه هادی بودنی است که به فعل در نمی آید؟
2- نمی توان باور کرد خداوند جهانی با این عظمت را برای به جهنم فرستادن بیش از 99/99% مخلوقاتی آفریده که خود از رگ گردن به آنان نزدیک تر است "نحن اقرب الیه من حبل الورید" ( سوره ق–آیه 16) ( و ما از رگ گردن به ایشان نزدیک تریم).رحمانیت خدا چه می شود!؟
3- حجاب شرعی برای بردگان زن یا همان کنیزان نه تنها واجب نیست بلکه بعضی از فقها حجاب برای بردگان زن را حرام میدانند! سوال اینجاست که اگر فلسفه حجاب حفظ امنیت اخلاقی و روانی جامعه است (همانگونه که در کتاب "حجاب" مرحوم مطهری عنوان شده ) چرا بر بردگان واجب نیست!؟ آیا بردگان انسان نیستند و لخت و عور بودنشان سلامت جامعه را تهدید نمیکند!؟ یا شاید هم اندام بردگان با اندام بندگان متفاوت است!؟ توجه کنید: که بسیاری از فقها پوشش را برای کنیز حتی نسبت به مرد بیگانه واجب ندانسته اند.( در کتاب حجاب مطهری این مطلب هم استناد شده است، خودتان هم میتوانید در رساله های قدیمی جستجو کنید.)
4- باید به این نکته نیز اشاره کرد که مشاهدات تاریخی گویای آنست که هیچ زمانی مثل امروز اینقدر سخت گیری در مورد حجاب نشده. محتسبان امروز شاقول شریعت به دست گرفته اند و معیار نزدیکی و دوری به خدا را تار مویی قرار داده اند! آخر این چه خدایی است که ارتباطش با بنده اش به تار مویی بند است!؟ من این خدا را نمیشناسم! خدایی که من میشناسم و ستایشش میکنم خدایی است که صورت و سیرت رحمتش در مکان و لامکان متجلی و متجسد است.
دوستان
فقه امروز دچار تصلب شده است. از این فقهی که اگر شخصی شراب بنوشد تا چهل روز نمازش مقبول نیست ولی اگر مواد مخدر( از هر نوع حتی کراک و شیشه و.... ) مصرف کند، و در همان حالت نشئگی به نماز ایستد و نمازش مورد قبول حق تعالی است(!) انتظار وصول به حقیقت و نیل به سعادت داشتن رواست!؟
سعادت هرگز با اجبار قابل وصول نیست، و چه دردناک است آنکه عده ای برای کسب بهشت در آخرت، دنیا را به کام دیگران جهنم می کنند!
من نمی توانم خود را عین حق و دیگران را عین باطل بدانم و با خط کش خود مقیاس بزنم و عده ای را راهی بهشت کنم و بقیه را با چوب بزنم و به دوزخ بیندازم! حال که پاسخ بسیاری از سوالات این چنینی بر ما پوشیده است بهتر نیست راه مسامحه و تساهل را برگزینیم و همه مومنانه و انسان وار بر سر یک سفره بنشینیم و از خوان رحمت الهی لقمه نعمت برگیریم و قضاوت را به خدای مهربانمان واگذاریم، آیا این به غرض شارع نزدیکتر نیست؟!
در پایان به جهت تکمیل کننده بحث پیشنهاد می کنم حتما مستند«حجاب به زبان ساده»کاری از گروه مستند شبکه من و تو را ببینید. لینک دانلودش را می توانید با سرچ زدن پیدا کنید... سیر تدریجی اجباری شدن حجاب در ایران برایتان بسیار جالب خواهد بود، همین طور اینکه بدانید تنها کشور مسلمان هستیم که حجاب در کشورمان اجباری است...
,
